تقریبا همه‌ی دانشمندان روی این موضوع اتفاق نظر دارند که برخورد یک سیارک به کره‌ی زمین در حدود ۶۶ میلیون سال پیش در انقراض دایناسورها نقش اساسی داشته است. اما نکته‌ای که گاهی آن را نادیده می‌گیریم این است که به همراه دایناسورها بسیاری از گونه‌های دیگر نیز از میان رفته‌اند، اما توانسته‌اند در ادامه به چرخه‌ی حیات روی زمین بازگردند. در این گزارش به بررسی روند انقراض و بازگشت پستانداران می‌پردازیم.
یک مطالعه‌ی جدید نشان می دهد که ۹۳ درصد از پستانداران در حدود ۶۶ میلیون سال پیش همزمان با دایناسورها از میان رفته‌اند، این اتفاق زمانی رخ داده که یک سیارک عظیم به کره‌ی زمین برخورد کرده است.
بر خلاف این فرضیه محبوب که پستانداران در پی این رویداد زمین‌شناسی شانس بسیار بهتری نسبت به دایناسورها برای بقا داشته‌اند؛ اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد که این داستان احتمالا بیشتر ساخته و پرداخته‌ی ذهن ما است و در واقعیت به شکل دیگری بوده است. گفتنی است که فرضیه‌ی اخیر بیشتر از این واقعیت سرچشمه میگیرد که ما فسیل‌های بسیاری را مربوط به بازه‌های زمانی کمی پس از آن رویداد در دست داریم.
محققان دانشگاه باث در بریتانیا بازمانده‌های فسیلی به دست آمده از ۲ میلیون سال قبل از مرز کرتاسه پالئوژن را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. این نقطه‌ی زمانی در واقع هنگامی است که یک سیارک مشکوک با زمین برخورد کرده و در پی آن دایناسورها غیرپرنده مثل تی. رکس (T. rex) و تریسراتوپس (Triceratops) و بسیاری از پدیده‌های روی زمین از میان رفته‌اند.
آنها سپس بازمانده‌های فسیلی مربوط به ۳۰۰ هزار سال پس از آن رویداد را مورد بازبینی قرار دادند تا دریابندکه چگونه بسیاری از پستانداران در آن زمان مرده‌اند و اینکه به چه طریقی و با چه سرعتی توانسته‌اند مجددا به چرخه‌ی حیات باز گردند.
شواهد نشان می‌دهد که ۹۳ درصد از پستانداران کره‌ی زمین پس از رویداد برخورد سیارک با کره‌ی زمین از میان رفته‌اند. هر چند که به باور تیم پژوهشی، موجوداتی که زنده مانده‌اند توانسته‌اند تا پس از فاجعه خود را با محیط جدید انطباق دهند و در نتیجه موفق شده‌اند تا دوباره به سرعت به جایگاه اول خود در حیات روی زمین برگردند.
در واقع، تنها ۳۰۰ هزار سال پس از برخورد آن سیارک شمار گونه‌های پستانداران در مقایسه با تعداد آنها قبل از برخورد سیارک دو برابر شده بوده است که این زمان از دیدگاه فرگشتی زمان بسیار کوتاهی است. یافته های این تیم پژوهشی می‌تواند به توضیح این موضوع کمک کند که ما چرا این تصور غلط را مبنی بر اینکه بسیاری از پستانداران با برخورد سیارک صدمه ندیده بودند، همواره در ذهن خود داشته‌ایم.
این تیم پژوهشی باور دارند که در واقعیت، موضوع کاملا متفاوت با این فرض بوده است؛ چرا که پستانداران بسیار سخت‌تر از انواع دیگر حیوانات، مانند مارمولک‌ها، لاک‌پشت‌ها، و تمساح‌ها مورد ضربه قرار گرفته‌اند.
این مسئله تا حد زیادی از این واقعیت سرچشمه میگیرد که پستانداران به قدری با شرایط محیطی سازگار‌ی‌پذیر بوده‌اند که شاید در نگاه نخست چنین به نظر برسد که آنها هیچگاه از روی زمین به طور کامل ناپدید نشده باشند. نیک لانگریچ (Nick Longrich) یکی از اعضای تیم پژوهشی در این باره می‌گوید:
بازمانده‌های فسیلی بیشتر به سمت گونه‌هایی متمایل‌اند که جان سالم به در برده‌اند. علاوه بر اینکه همه‌ی شرایطی بدی که پیش از این می‌دانستیم در آن زمان موجود بوده است، باید این را هم اضافه کنیم که اطلاعات بیشتری که به دست آورده‌ایم، نشان می‌دهند که گستره و شدت این انقراض شدیدتر از مقداری بوده که قبلا تصور می‌شد. نرخ انقراض کم نبوده است، اما قابلیت بازیابی و انطباق آنان باعث شده تا بعد از برخوردی که منجر به نابودیشان شده بود دوباره بتوانند خود را بازیابی کرده و با شرایط پس از برخورد تطبیق پیدا کنند.
اکنون پرسش این است که چگونه پستانداران توانسته‌اند چنین بازگشت شگفت‌انگیزی را صورت دهند؟ در حالی که بسیاری دیگر از موجودات زمینی قادر به انجام این کار نشده‌اند. در این رابطه می‌توانیم اشاره کنیم که بزرگترین برتری پستانداران نسبت به دایناسورهای غیرپرنده، اندازه‌ی آنها بوده است. حدود ۶۶ میلیون سال پیش، پستانداران در مقایسه با استانداردهای آن زمان بسیار کوچک بوده‌اند. در واقع، بر پایه‌ی گزارش تیم پژوهشی، آن دسته از پستانداران که از برخورد سیارک جان سالم به در برده‌اند، احتمالا به همان اندازه و یا به طور متوسط کوچکتر از یک گربه خانگی بوده‌اند.
اندازه کوچک آنها باعث می‌شود که بتوانند با سهولت و راحتی بیشتری به دنبال مواد غذایی روی سطح زمین بگردند و از دید دیگر
شکارچیان نیز پنهان بمانند. در واقع، شاید می‌توانسته‌اند با یک تکه‌ی بازمانده از لاشه‌ی دایناسورها زنده بمانند. شمار معدود پستاندارانی که جان سالم به در برده بودند، قادر به استتار و شکار در دنیایی جدید بوده‌اند و همین‌ها باعث شده تا به سرعت با آن سازگار شوند. بازمانده‌های فسیلی به قدری زیاد هستند که باعث می‌شود طوری به نظر رسد که گویی، پستانداران هیچگاه به طور گسترده از بین نرفته‌اند. لانگریچ اعتقاد دارد:
از آنجا که پستانداران پس از انقراض به خوبی بقا یافته‌اند، ما همواره تمایل داشته‌ایم تا چنین فرض کنیم که آن سیارک، آسیب زیادی به پستانداران وارد نکرده است. با این حال، تحلیل ما نشان می‌دهد که مقدار آسیبی که به پستانداران وارد شده، سخت‌تر از حیواناتی مانند مارمولک، لاک‌پشت و تمساح بوده است، اما ثابت شده است که آنها در ادامه سازگارتر بوده‌اند.
این تیم همچنین گزارش می‌دهد که شمار متفاوتی از پستانداران در نقاط مختلف جهان زنده مانده‌اند و به تولید انواع مختلفی گونه‌ها منجر شده‌اند. لانگریچ در این باره می‌گوید:
شاید شما انتظار داشته باشید که بایستی همه‌ی معدود بازماندگان این انقراض گسترده را در سراسر قاره ببینید، اما این چیزی نیست که ما در تحقیقاتمان به آن رسیده باشیم. بعد از رویداد انقراض، یک پراکندگی گسترده از تنوع‌های زیستی رخ داده است و این پدیده با تجربه‌های مختلف تکاملی که به طور همزمان در مکان‌های مختلف در جریان بوده‌اند، رخ داده است.
وی همچنین افزود که:
این امر ممکن است به روند بازیابی پستانداران کمک کرده باشد. با فرگشت بسیاری از گونه‌های مختلف در جهات مختلف در نقاط مختلف جهان، بیشتر احتمال دارد که تکامل در مسیر فرگشتی جدیدی هدایت شده باشد.
نتایج این مطالعه‌ی جدید در زمان خوبی به دست آمده‌اند، چرا که محققان دانشگاه کورتین در استرالیا در حال حاضر درون دهانه‌ی برخورد چیکسولوب (Chicxulub Impact Crater) در خلیج مکزیک مشغول کنده‌کاری و پژوهش هستند تا پی ببرند که حیات چگونه در بازه‌های پس از آن برخورد تکامل یافته است. این محل در واقع همان سایتی است که در آن سیارک مرگبار حدود ۶۶ میلیون سال پیش اصابت کرده است. گفته می‌شود که با این برخورد مقدار انرژی معادل با ۱۰۰ میلیون بمب هسته‌ای آزاد شده است.
جای امیدواری است که با تحقیقات جدید دریچه‌هایی جدیدی از این موضوع به روی ما گشوده شده است. ما روزی به چگونگی برخورد سیارکی که منجر به پایان فرمانروایی دایناسورها روی زمین شده و چگونگی بازکشت زندگی در سراسر جهان پی خواهیم برد. از سویی نیز باید در نظر داشته باشیم که محققان هنوز روی این موضوع اختلاف نظر دارند که آیا این سیارک به تنهایی به عنوان عامل این انقراض گسترده مطرح بوده یا خیر.
گفتنی است که دستاوردهای این مطالعه در ژورنال زیست شناسی تکاملی (Journal of Evolutionary Biology) منتشر شده است.
نظرات شما عزیزان:
